Ken je dat verhaal? Van huisje-boompje-beestje, van boy meets girl, en ze leefden nog lang en gelukkig. Het verhaal van samenwonen, eerste kindje, zij wordt deeltijdprinses en hij bleef voltijdprins. Het is mijn verhaal, en het achterhaalde sprookje van vele anderen. Wat ik niet wist toen ik een kind kreeg – en wel graag had willen weten – is dat de verzorging van een kind een héle werkweek aan uren in beslag neemt. Volgens de onderzoekscijfers dan. Bij de berekening zijn ze denk ik de overuren vergeten, want alle ouders weten dat het ouderschap niet stopt na 35 uur per week. Je kind, en de zorg voor je kind, is er al-tijd.
De omvang van zorgtaken en de impact daarvan op een voorheen kinderloos bestaan, zijn niet te bevatten voordat er een tastbaar kind is. Maar, ook vóór de geboorte zijn het cruciale agendapunten voor het wekelijkse partneroverleg. Toch bespreekt driekwart van de stellen voor het krijgen van hun eerste kind niét in detail de werk-zorguitdagingen die komen kijken bij een nieuwe gezinssamenstelling. Dat dit handig was geweest, realiseerde ik me vlak nadat onze eerste baby geboren werd. Na twee dagen samen beschuit met muisjes strooien, ging mijn partner weer aan het werk. Hij is ondernemer en de plicht riep.
Ik had wél verlof en was daarmee de ongekroonde chef van het huishouden. Ineens was ik alleen met een pasgeborene, en werd ik verantwoordelijk voor alle huishoudelijke, zorg- en management taken die op mijn bord belandden. En die takenlijst verdween niet met het einde van mijn verlof. Mijn partner en ik werkten beiden, en toch kreeg ik het eerste belletje van de crèche als ons kind ziek was. Appten opa’s en oma’s mij of ik het oppasschema al rond had. Maar ‘wij’ hadden toch een kind gekregen? Ondanks dat werd de eindverantwoordelijkheid over het gezin van ‘mij’ verwacht. Het fifty/fifty visioen dat we zo voor ogen hadden, bleek schever dan gehoopt.
Is het niet in Den Haag,
ga dan ten minste eens stampvoetend op de keukentafel staan.
Op de barricade
Mijn partner en ik zijn niet de enige met dit probleem. Net als 50 procent van de Nederlandse ouders, wilden ook wij een gelijke verdeling van arbeid en zorg. Alleen, van die 50 procent lukt het maar een kwart. Het lukt dus 75 procent NIET om zorg en arbeid eerlijk te verdelen. Hoe kan dat en wat kunnen wij hier samen aan doen? Dat werd mijn grote vraag in de apenkooi van het leven. Het werd een persoonlijk onderzoek, en dat onderzoek werd een boek. Ik kwam erachter dat ons individuele probleem, veel universeler was dan ik tot dan toe dacht.
In korte tijd is er veel veranderd. Sinds 2019 mogen partners samen vijf dagen op kosten van de overheid muisjes strooien en aanverwante kraamtaken op zich nemen. Én partners van bevallen vrouwen mogen ook vijf weken extra deels betaald verlof opnemen en daarnaast is het betaalde ouderverlof inmiddels uitgebreid. Toch is er nog genoeg om de barricades voor op te gaan, als het gaat om genderongelijkheid en de werk-zorgverdeling. Neem bijvoorbeeld de loonkloof, of het – in vergelijking met andere landen – karige verlof voor niet-bevallen, maar óók voor barende partners. Het punt is dat de meesten van ons die barricades niet halen. Omdat het voor velen voelt als gezeur om te praten over sociale ongelijkheid of de werk-zorgverdeling, omdat jonge ouders er de energie niet voor hebben, maar ook omdat activisme doorgaans niet in de Nederlandse volksaard zit.
Toch denk ik dat het belangrijk is om het wél te doen. Is het niet in Den Haag, ga dan ten minste eens stampvoetend op de keukentafel staan. Het is allesbehalve zeuren om te pleiten voor gedeelde verantwoordelijkheid. Het is een mensentaak. In het belang van ouders, kind en de maatschappij. En het is zonde dat vrouwen meer voor hun kinderen zorgen dan mannen en dat die zorg nog steeds niet als werk wordt gezien. Werk waar je niet voor wordt betaald. Bovendien hebben betrokken vaders een positieve impact op de algemene ontwikkeling en het zelfbeeld van hun kinderen. Ook zonde, is dat werkgevers aannemen dat vrouwen deeltijd gaan werken in plaats van ruime verlofregelingen en flexibiliteit te bieden aan werknemers, vader of moeder, omdat dat aantoonbaar voor meer loyaliteit aan de werkgever zorgt. En het is zonde dat mannen door het huidige beleid de kans missen om meer voor hun kinderen te zorgen, want fysieke en emotionele zorg vormt het fundament van de economie en van ons geluk. Na twee jaar pandemie zou dat besef toch moeten zijn ingedaald.
In gesprek
Ja, het beleid moet anders, werkgevers moeten doordrongen raken van hun eigen stereotype denkbeelden over mannelijke medewerkers als kostwinner en vrouwen als de primaire verzorgers van hun (soms fictionele) gezin. Maar uiteindelijk zit je aan tafel met je belangrijkste bondgenoot in de strijd voor gelijke kansen en beloning. De verandering begint óók op microniveau, met vragen over de keuzes die je maakt in je eigen huishouden en – in het geval van heteroseksuele relaties – over hoezeer die keuzes worden beïnvloed door gender, stereotype denkbeelden, de cultuur, sociale druk en beleid. Denk daarom samen en alleen na over vragen zoals: Wat voor partner wil je zijn? Welke kansen gun je je kinderen J/M/X? Hoe wil je het leven samen beleven? Wat is daar financieel voor nodig (en wat niet)? En wat doen we als wij de eindstreep samen niet halen?
Culture doesn’t make people, people make culture, volgens feminist en auteur Chimamanda Ngozie Adichie. Dat betekent dat we het achterhaalde sprookje kunnen herschrijven, naar een modern verhaal over gelijkwaardige volwassenen die samen in gesprek gaan en bewuste keuzes maken voor hun leven.
