“You can’t really know where you’re going, until you know where you’ve been”, schreef de beroemde Amerikaanse schrijfster en dichteres Maya Angelou al. Een kleine trip down memory lane daarom, om ons te herinneren hoe de Nederlandse verlofregelingen na de geboorte van een kind er een paar jaar geleden nog uitzagen. Om het daarna te hebben over waarom we nú in actie komen voor de invoering van 21e-Eeuws Verlof in Nederland.
Het krijgen en het op de wereld kunnen brengen van twee dochters (in 2018 en 2020) behoort voor mij tot de meest intieme, bijzondere ervaringen die ik ooit heb mogen meemaken. Ik denk aan de overweldigende ontmoetingen met twee mensjes die net nieuw op aarde zijn en zich volledig aan de zorgen van hun ouders toevertrouwen, en het langzaam ook verwelkomen van familie en vrienden in die bubbel. Het zijn aardverschuivingen op microniveau.
‘Het persoonlijke is politiek’, zo klonk het in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw al. En ik herinner me heel goed hoe, een paar dagen na de geboorte van onze oudste dochter, de overheid onze slaapkamer in kwam. Toen mijn man Willem na zijn wettelijke geboorteverlof – dat destijds twéé dagen duurde – onze enkele dagen oude dochter en mij gedag knuffelde, om weer naar zijn werk te gaan. Mijn bevallingsverlof zou nog een kleine twaalf weken duren; zijn verlof was voorbij. In de week die volgde leerde ik van de kraamverzorgende hoe onze dochter op een veilige manier in te bakeren, hoe het makkelijkst haar nageltjes te knippen, waar je verschillende huiltjes aan kunt herkennen.
Ouderschapsverlof is té betekenisvol om alleen voor rijke(re) ouders toegankelijk te zijn.
Uitbreiding
Begin 2019 werd het geboorteverlof voor partners in loondienst uitgebreid, van twee naar vijf dagen. Onze tweede dochter werd geboren op 28 juni 2020, drie dagen voor de verdere uitbreiding die in dat jaar werd doorgevoerd: sinds 1 juli 2020 hebben partners die in loondienst zijn in aanvulling op deze vijf dagen geboorteverlof recht op vijf weken ‘aanvullend geboorteverlof’ tegen betaling van 70 procent van het salaris, tot 70 procent van het maximum dagloon. “Wauw”, zo zong het rond in mijn omgeving, vooral in de generatie van mijn ouders. “Echt geweldig dat partners nu zes weken verlof krijgen. Wat zijn de tijden veranderd!” En “Wat goed dat je dat ook echt opneemt”, klinkt het ook geregeld aan het adres van kersverse vaders, die het zich financieel kunnen veroorloven om een substantieel deel van hun inkomen in te leveren en ervoor kiezen van hun wettelijke recht op dit verlof gebruik te maken, om zo een klein aantal weken met hun pasgeboren kind en partner door te kunnen brengen.
Op 2 augustus jl. volgde ook de invoering van negen weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof voor alle ouders die in loondienst zijn. 2 augustus 2022 was óók de uiterste implementatiedatum van EU-Richtlijn 2019/1158, die Nederland tot de invoering van minimaal twee maanden betaald ouderschapsverlof verplichtte. Ook deze uitbreiding werd gevierd. Al maakt de Nederlandse keuze, om slechts 70 procent van het salaris door te betalen tot 70 procent van het maximum dagloon, het betaalde ouderschapsverlof voor velen een wassen neus.
Pas tegen doorbetaling van circa 80 procent van het salaris, wordt het financieel haalbaar voor partners om op grote schaal verlof op te nemen, wijst onderzoek van onder andere de Europese Commissie uit. En dat onderzoek dateert nog van vóór de historisch hoge inflatie waar we nu mee kampen. Nu eventuele spaarpotjes in huishoudens (als ze al bestonden) snel verdampen, zou ook doorbetaling van 80 procent van het salaris voor veel partners in Nederland te laag zijn om ouderschapsverlof te kunnen opnemen.
Échte verandering
Ouderschapsverlof is té betekenisvol voor ouders en voor kinderen om alleen voor rijke(re) ouders toegankelijk te zijn. We zien in verschillende Noord-Europese landen hoe het óók kan: veel langer recht op betaald ouderschapsverlof, voor alle ouders. Het is tijd voor verandering, ook in Nederland. En we hebben het daarbij niet alleen over ouderschapsverlof.
Want als we toch bezig zijn: 8 op de 10 zwangeren zijn misselijk aan het begin van hun zwangerschap. Het is ook niet niks, een nieuw mens dat in je groeit. Organen die worden aangelegd. In de spreekkamers van zorgverleners hoor je hoe belangrijk het is om, als je zwanger bent, naar je lichaam te luisteren. Maar dat is vaak moeilijk als daar op de werkvloer weinig tot geen ruimte of begrip voor is. En ook hier geldt: het persoonlijke is politiek. We leven nog altijd in een samenleving die van zwangeren verwacht dat ze werken alsof ze niet zwanger zijn, en zwanger zijn alsof ze niet werken, zoals ik een tijdje geleden las in een opmerking bij een bericht op Instagram en ook noemde in mijn gesprek met Nina laatst voor Mama’en – De Podcast. Spot-on.
Ook kennen we in Nederland geen enkel wettelijk recht op verlof na een miskraam of een doodgeboorte voor 24 weken zwangerschapsduur. Daar wordt weleens over gesproken in de politiek, maar verandering blijft tot nu toe uit. Wél gaat het over voltijdsbonussen en de arbeidsparticipatie van vrouwen. Alsof alleen betaald werk ertoe doet. Over hoe we ‘iedereen nodig hebben’ in deze tijden van krapte op de arbeidsmarkt, terwijl een op de zes (!) werknemers kampt met burn-outklachten. Dat is niet houdbaar.
Petitie
Ooit, voor de Tweede Wereldoorlog, was Nederland Europees koploper in de invoering van verlofregelingen. Nu lopen we achter. Daarom heb ik als voorzitter van Het Buikencollectief met meer dan vijftig vrouwen en mannen (ouders en niet-ouders, van journalisten tot zorgverleners) de Petitie 21e-Eeuws Verlof gelanceerd, om samen een vuist te maken en het Nederlandse kabinet op te roepen ook hier écht moderne verlofregelingen in te voeren. Dat wil zeggen:
- Gelijke rechten op 160 dagen betaald ouderschapsverlof na de geboorte van een kind voor alle ouders, ook voor ondernemers en zzp’ers, zoals in Finland
- Langer recht op pauze en rust voor zwangeren (die daar gebruik van willen maken)
- Verlof na een miskraam en stilgeboorte voor 24 weken zwangerschap.
De Volkskrant publiceerde een opiniestuk dat ik schreef naar aanleiding van de lancering en bij Radio 1 ging ik over de petitie in gesprek met journalist Liesbeth Staats. Het aantal handtekeningen gaat door het dak: al meer dan 17.000. In Frankrijk heeft een petitie die opriep tot ruimere vaderschapsverlofregelingen met iets meer dan 50.000 handtekeningen binnen een paar jaar tot een wetswijziging geleid. De Franse bevolking is bijna vier keer de onze, dus deze petitie is in verhouding nu al vaker getekend. In het voorjaar gaan we naar Den Haag om de petitie aan te bieden.
Voor de generatie zwangeren na ons, hun partners, hun kinderen. Ook dit takes a village. Dus: teken je ook voor 21e-Eeuws Verlof in Nederland?
