Beeld Naomi Vonk Fotografie
De bevalling is een uniek moment in het leven van een vrouw. Toch laat onderzoek zien dat 1 op de 3 bevallen vrouwen in Nederland ten minste één vervelende ervaring met de zorg tijdens de bevalling heeft meegemaakt, en 1 op de 5 haar bevalling als negatief ervaart.1 Een gevoel van controle speelt hierin een belangrijke rol.
De bevallingservaring kan grote invloed hebben op het verdere leven van een vrouw. Het positief ervaren van de bevalling heeft veel voordelen: het versterkt het zelfvertrouwen van de bevallen vrouw, het draagt bij aan de band tussen moeder en kind en verkleint de kans op een post-partumdepressie.2-5 Een negatieve of traumatische bevallingservaring kan daarentegen nadelige gevolgen hebben. Het kan het welzijn van vrouwen in de kraamtijd en daarna negatief beïnvloeden, bijvoorbeeld door vervelende herinneringen aan de bevalling. Ook kan de band tussen de vrouw en haar kind en/of partner eronder lijden. In sommige gevallen kan de negatieve ervaring zelfs leiden tot een posttraumatische stressstoornis (PTSS).6 7
Een negatieve bevallingservaring kan ook invloed hebben op een verdere kinderwens: sommige vrouwen stellen een volgende zwangerschap uit, of besluiten naar aanleiding van hun eerdere ervaring dat ze geen kinderen meer willen. Wanneer er wel sprake is van een volgende zwangerschap, hebben vrouwen met een eerdere negatieve ervaring vaker angst voor de volgende bevalling.8
Het is belangrijk dat vrouwen op de hoogte zijn van de rechten en keuzes die ze hebben, en dit voorafgaand aan de bevalling besproken wordt.
Keuze is key
Recent onderzoek onder meer dan 12 duizend vrouwen in Nederland laat zien dat de meerderheid van de vrouwen in Nederland hun bevalling als (heel) positief heeft ervaren (79 procent). Echter geeft 12 procent aan een negatieve ervaring te hebben gehad, en 9 procent een heel negatieve of traumatische ervaring.1 Onderzoek uit 2011 laat zien dat 1,2 procent van de vrouwen in Nederland PTSS heeft ten gevolge van de bevalling.9 Veel pijn, moeilijk om kunnen gaan met de situatie (poor coping) en het meemaken van een spoedkeizersnede zorgen voor een hoger risico op het krijgen van PTSS-symptomen na de bevalling.9 Echter laat onderzoek ook zien dat vrouwen hun negatieve of traumatische ervaring vaak juist niet toeschrijven aan pijn of interventies, maar aan negatieve situaties met de zorgverlening rondom deze situaties.10 11
In een onderzoek naar negatieve ervaringen met de geboortezorg in Nederland gaf iets meer dan een derde (36 procent) van de vrouwen aan ten minste één situatie te hebben meegemaakt tijdens de bevalling waar zij last van heeft gehad of die zij als vervelend heeft ervaren. Het ervaren van zulke situaties hing samen met de algemene bevallingservaring: hoe meer vervelende situaties meegemaakt, hoe negatiever de bevallingservaring. De meegemaakte situaties hadden vaak te maken met een gebrek aan keuze (40 procent van de gevallen).1 Dit sluit aan bij eerder onderzoek, waarin meer dan een kwart van de vrouwen met een traumatische ervaring aangaven dat hun trauma verminderd had kunnen worden als zij zelf meer eigen keuzes hadden kunnen maken tijdens de bevalling.10
Uniek
Het hebben van keuzes draagt bij aan een gevoel van controle, wat belangrijk is voor het positief ervaren van de bevalling.12-14 Elke vrouw heeft hier andere voorkeuren in: de ene wil zelf alle keuzes maken, of samen met de zorgverlener; de ander vindt het fijner wanneer de zorgverlener de keuze maakt. Er is echter een groot verschil tussen de keuze bewust aan de zorgverlener geven, of een keuze die van je wordt afgenomen, bijvoorbeeld doordat er handelingen worden uitgevoerd zonder toestemming of overleg. Het is daarom belangrijk dat vrouwen op de hoogte zijn van de rechten en keuzes die ze hebben, en dit voorafgaand aan de bevalling besproken wordt.
Gesprekken tijdens de zwangerschap tussen de zwangere vrouw, eventuele partner en zorgverlener kunnen een belangrijke rol spelen in de voorbereiding op de bevalling. Het bespreken van bijvoorbeeld de meest voorkomende interventies kan helpen om te weten wat voor situaties kunnen voorkomen tijdens de bevalling, en wat voor keuzes er dan gemaakt kunnen worden. Hierin kunnen individuele verwachtingen en voorkeuren van de vrouw (en ook partner) naar voren komen, zodat deze helder zijn voor alle betrokkenen. Daarnaast kan open, duidelijke en tijdige informatie-uitwisseling over deze onderwerpen het onderlinge vertrouwen tussen de vrouw en de zorgverlener versterken. Zo wordt er al in de zwangerschap gewerkt aan het optimaliseren van de bevallingservaring. En die aandacht verdient het, want elke bevalling is uniek, en elke bevallingservaring doet ertoe.
